IKUTILAH LOMBA BACA GEGURITAN 2019

PENGUMUMAN (materi lomba macapat terbaru tingkat SD sampai SMA)

Berdasarkan masukan dari beberapa pihak, maka diadakan refisi materi lomba macapat selengkapnya sebagai berikut:

 

 

 

 

IKUTILAH LOMBA CERKAK 2019

MATERI LOMBA BACA GEGURITAN WAJIB & PILIHAN UNTUK PESERTA LOMBA TINGKAT SMA/SMK/MA

GURIT WAJIB SMA/SMK/MA

ELINGA

Nursisto

Wus kababar unining sejarah

Lamun perjuwangan iku ambuka lawang

Kanggo lumaksane sadaya pangarah

Kang sakawit lagi gawang-gawang

Ing wusana dadi kanyatan lan mbregagah

Aja lali lan keli uleging jaman

Kang kaya-kaya dadi kraman ing nagari

Ngentirake sakabehing kaprayitnan

Kang dinarbe wiwit duk nguni

Bangsa Indonesia sugih kautaman

Elinga bangsa wetanan kang sugih tatanan

Patrap alus mbudi daya jroning ngaurip

Nora gemerlapan kaya lampu ing ndalan

Nuhoni jejibahan kang tinitip

Dening panguwasa kang ngemudhi peprentahan

Nuhoni lan uga ngrasa wani

Manggul dhuwur lan mendhem jero

Anggennya dadi kawula nagri

Kang awateg luhur ing njaba njero

Minangka lumintuning kaurmatan sasami

Ayo den eling sakehing pemut

Kang nggegadhang tumekane mangsa

Urip kaya laku jantraning semut

Kebak guyup rukun ing sasama

Karana ing sadaya kepanggih runtut

GURIT PILIHAN SMA/SMK/MA

LENA

Suwasti Ratri Eni Lestari

Jare...

Lemah wutah getih iki,

Suwarga...

Theklek, kayu, lan watu

Bisa dadi tetuwuhan

Tirta tumrap amerta

Samirana sumilir ing pinggir

Sesawangan maneka rupa ngegla rumesep ati

Gawe adheming piker, gawe tentreming nala

Jare...

Dewi Sri tansah ngayomi

Sandhang, pangan, papan,

Saben jalma keduman

Ah... lingsiring jaman saya edan

Mangsa rendheng lan ketiga mblandhang gedabigan

Lemah bengkah, wit-witan semplah

Bengawan luber mbleber tekan ngemper

Puwuhan ngebaki plataran

Papan gegojegan ora kumanan kalodhangan

Ah... sapa sing arep ndandani?

Yen kabeh janma murang tata

Tan duwe rasa tanggap ing sasmita?

Lena!

GURIT PILIHAN SMA/SMK/MA

KALI ILANG KEDHUNGE

Tulus Widodo

Kali kang banyune bening mung kari crita

Kali kang akeh iwak iku wis kuna

Kali kang jero wis ora ana

Saiki kali wis ora dadi kanca

Kepara dadi mungsuh kang gawe cilaka

Kali ilang kedhunge ramalane pujangga

Pancen nemahi lan nyata

Lamun wanci rendheng udan teka

Banjir bandhang gawe sengsara

Utawa banyune buthek kebak lelethek

Ambune bacin ndulek

Wis ora ana wong wani ciblon

Kaya biyen banyune kinclong kaya pengilon

Wolak waliking jaman pancen kelakon

Biyen karo saiki banget bedane

Pokale manungsa kang nggugu karepe dhewe

Mbuwang uwuh sakepenake

Mbabadi alas tanpa digagas

Kanggone sing isih padha waras

Jaganen alam iki kanthi ikhlas

GURIT PILIHAN SMA/SMK/MA

SING WASPADA

Bambang Nugroho

Panguwasa, rajabrana lan pepaesing donya

Pancen tansah gawe godha

Kanggo tindak culika

Nalisir saka paugerane agama

Tatakrama apadene suba sita

Yen ora kuwawa

Nampa kanthi legawa

Kaya-kaya kabeh kudu den rengkuh

Lali marang janji setya

Apadene sumpah kang kaucap

Nganti padha antri mlebu kunjara

Sadurune tekan ing neraka

Yen bisa sangune

Mung eling lan waspada,

Nalika panguwasa, rajabrana lan pepaesing donya

Pancen tansah gawe godha

Kanggo tindak culika

Nalisir saka paugerane agama

Tatakrama apadene suba sita

Yen ora kuwawa

Nampa kanthi legawa

Kaya-kaya kabeh kudu den rengkuh

Lali marang janji setya

Apadene sumpah kang kaucap

Nganti padha antri mlebu kunjara

Sadurune tekan ing neraka

Yen bisa sangune

Mung eling lan waspada

MATERI LOMBA BACA GEGURITAN WAJIB & PILIHAN UNTUK PESERTA LOMBA TINGKAT SD/MI

GURIT WAJIB SD/MI

PITUTURE SIMBAH

Bambang Nugroho

Isih dak eling

Pangandikane simbah

Marang putra wayah

Pinangka wasita adi

Isi pitutur kang kapundhi

Dadi obore ati

Tekane saiki

Pituture simbah sawayah-wayah

Bisa kadhudhah isi puji pandonga

Padha dadia pawongan

Nduweni kaluwihan

Tansah migunani tumrape liyan

Bisane duwe kaluwihan

Sangune sugih ngelmu lan kandele iman

Mula gelem taberi sinau lan ngaji

Ngelmu mono paribasane

Digembol ora mendhosol

Dibuwang ora kemrosak

Dene iman mono bakal paweh pituduh

Endi bener endi luput

Endi goroh endi jujur

Endi murang tata endi unggah-ungguh

Endi menggok endi lempeng

Engga gawe slamete laku tekane kang tinuju

GURIT PILIHAN SD/MI

GURIT KANGGO IBU

Rohadi Ienarto

Mbokmenawa

ngalah dhuwur wekasane

wus ora trep mungguh sliramu, ibu

jantrane jaman iki wis adoh banget

lumaku, ninggalke piwulang simbah-simbah

mbokmenawa

saiki wis tekan jamane

ngalah yen wus bisa menangke

ngalah yen wus bisa kewagang

ngendhih jurit

ing madyaning pabaratan

apa ya kita tetep puguh ngugemi

yen ta dewi kunthi kae

 tega karo patine si suryatmaja, putrane

ora ibu

kita kudu wani dadi srikandhi

apadene kartini

wani menthang gandhewa

nglepasake landhepe pucuk

warastra nagih janjine sang maha resi Bisma

mbedhah bentengipun taman pingitan

GURIT PILIHAN SD/MI

AKU TAK MEGURU

Nini Klenyem

Semut...semut blekithi

Wujudmu cilik kebak pengati-ati

Satiti ngugemi wajib tur gemi nastiti

Datan darbe watak srei drengki lan meri

Pantes tinulat sakehing umat ing bumi

Tanpa mawang kadang mitra yen ketemu ing papan

Aweh salam kanthi anthuk-anthukan

Tansah guyup rukun anggone kekadangan

Ing mangsa ketiga bareng luru pangan

Rejeki ora kinarya rebutan

Minangka singgahan ing mangsa udan

Semut...semut blekithi

Wulang wuruken aku

Dhasar aku kepingin nuladha uripmu

Kinarya sangu mecaki, jantraning uripku

Dimen diconto kabeh anak putuku

GURIT PILIHAN SD/MI

LUHUR BEBUDENE

Sri Wijayati

Pagaweyan sing mulya ing desa-desa

Nadyan ora kondhang ora macak mung prasaja

Pak Tani garap sawahe saben dina

Wiwit macul nandur pari lan palawija

Akeh sing ora nggraita menawa pegaweyan tani kuwi rekasa

Nom-noman wis ora ana sing gelem temandang ing sawah

Milih nyambut gawe nggon resik ora gupak lemah

Mula wong tuwa kudu tetep gumregah

Banjur iki salahe sapa

Biyen kebo sapi kanggo ngluku sawah

Saiki traktor dadi rowange garap sawah

Dleweran kringete Pak Tani wiwit esuk nganti sore

Kulite sajak gosongkena panase srengenge ora dirasakake

Wiwit tandur nganti panen pari

Ditandangi kanthi iklas kanggo dalan rejeki

Dongane Pak Tani muga- muga panenan tahun iki

Bisa digawa mulih kanggo ragad sekolah lan urip lumrah

Pancen luhur bebudene Pak Tani

Ora tau nggresah, susah anane mung pasrah mring

Gusti Allah Muga- muga diparingi berkah

MATERI LOMBA: BACA CERKAK UNTUK PESERTA TINGKAT SMA/SMK/MA

CERKAK SMA/SMK/MA

KIDUNG PAYUNG TUMLAWUNG

Dening : A.Y. Suharyono

SIMBOK sing lagi sare iku daksawang, katon nglinteg kang njalari ayemku. Kepepete daktinggal ora dadi ngapa, buntelan obat sing gemlethak neng meja dak bukak. Aku unjal ambegan, pranyata mung kari sethithik. Dadi gelem ora gelem kudu tuku, supaya lelara asmane simbok aja kumat. Payung sing gumlethak mburi lawang dakjupuk lan dakgawa metu, tekan njaba mripatku nyawang mendhuwur sanalika lambe iki mesem.

Ing langit ndhuwur kana katon mendhung angendanu, mertandhani yen sedhela maneh udan. Kanggoku udan mujudake rejeki sing daktampa, ing pinggir dalan gedhe aku sakanca ngadeg karo nggawa payung, ngenteni yen ana sing mbutuhake payungan. Saka wong sing arep nyabrang dalan metu saka toko, apa wae yen meneri udan deres mesthi mbutuhake payung kanggo payungan supaya ora klebus. Aku ora pasang rega, diparingi pira wae daktampa kanthi rasa sokur lan matur nuwun.

Isih cumithak ing pangangenku, kena apa aku bisa dadi nyewakake payung utawa sebutan ojeg payung. Wektu semana aku mulih sekolah, mlebu ngomah kaget awit simbok teturon sajak ngampet lara. Adat saben simbok ki neng ngomah ndungkap sore, awit ngumbahi sandhangan tangga teparo, ya kanthi opah ora sepiraa iku kanggo urip saben dina lan ngragati sekolahku. Bapak wis tilar donya rikala aku isih bayi, lan anak tunggal alias ontang-anting.

Saiki aku kelas 6 SD, ateges sedhela maneh SMP mung ora bisa mbayangke, apa bisa neruske sekolah. Mula kaya ngapa kaget lan bingung, nyumurupi simbok sarean tanpa daya, mula gage dakcedhaki.

"Simbok kenging menapa, gerah ?"

"He eh ndhuk, dhadha kok rasane seseg".

"Kula matur dhokter inggih mbok".

"Ora sah, dhokter lan obate rak larang"

"Mboten mbok, nyuwun tulung dhokter Priyanto mboten mbayar wong sampun dingendikakaken yen tangga gratis"

"O, yawis".

Tanpa ngguwang kalodhangan aku gage metu omah lan njranthal, mlayu tumuju daleme dhokter Priyanto sing daleme ora pati adoh. Ayemku sawise pensiun dhokter mau kerep neng ndalem, dadi kapan wae sowan biasane ana. Petunganku pas, panjenengane lagi maos Koran ing ngarepan mula gage dakparani karo matur.

"Badhe nyuwun pitulungan, dhok"

"Apa ?"

"Simbok kula kok napasipun seseg dhok, kula dados bingung"

"Dienteni dhisik ya, daknjupuk alat mengko bareng wae".

"Inggih, dhok"

Dhokter mlebu ngomah, bareng metu wis nggawa tas sing mesthine isi alat kedokteran. Sanajan mung cedhak karo omahku, nanging numpak mobil amrih cepet. Simbok dipriksa kanthi tliti lan permati, bareng rampung dhokter nulis resep karo ngendika.

"Simbokmu lara asma, iki resep obat lan tukunen ing apotik saiki uga ya"

"Inggih, dhok"

"Iki ana dhuwit, nggonen tuku obat"

"Wah matur nuwun dhok, ning           "

"Wis, obat gek dituku simbokmu selak butuh".

Aku manthuk karo nampani dhuwit, sawise dhokter Priyanto mungkur dhuwit daketung, ana lembaran atusan ewon cacah loro kang ateges rong atus ewu. Kanggoku dhuwit semono kuwi akeh banget. Sawise pamit simbok aku gage neng apotik, nedya tuku obat. Udan wiwit tumiba, grimis riwis-riwis nanging aku ora perduli, sing dakpikir gek enggal tuku obat kanggo simbok, lagi wae tekan apotik dadakan bathukku njengkerut gumun. Katon Narto, kancaku sekolah sing ngadeg pinggir toko karo nggawa payung. Kanthi kebak tandha pitakon dheweke dakcedhaki.

"Kowe ki ngapa Nar?"

"Dadi ojeg"

"Ojeg apa, endi motore?"

"Dudu ojeg motor"

"Lha apa?"

"Ojeg payung"

"Kok ...... "

"Ngene lho, yen meneri udan ngene iki yen ana wong arep nyabrang dalan, arep mlebu toko, arep numpak mobil lan sapiturute mesthi dha repot lan aja nganti kodanan, nah banjur daktawani payung iki racak-racak dha gelem malah seneng".

"O, terus opahe pira?"

"Aku ora ngarani, ning racake menehi paling sethithik Rp 5.000, - sedina yen mung Rp 65.000, -wae mesthi oleh".

"Akeh uga ya"

"He eh, lumayan kanggo ragad sekolah utawa ngewangi wongtuwa".

Krungu kandhane sing pungkasan iku dadakan, tratab? Atiku mosik kepengin melu- melu dadi ojeg payung kaya Narto. Olehe nindakake bisa bali sekolah, mula gage aku kandha karo Narto.

"Nek aku melu-melu dadi ojeg payung kaya kowe piye Nar?"

"Lho bisa wae, malah dakenggo kanca, ning kowe kudu sedhiya payung apese loro".

"Kok ndadak loro?"

"Iya, nek sing siji dienggo, kowe rak ngetutke tekan papan sing dituju uga karo payungan ta"

"Iya, ya"

"Wis nek kowe manteb, sedina rong dina bisa bareng aku, lan nek wis kulina kowe bisa dhewe"

"Emm, matur nuwun ya Nar "

"Kapan wiwit ?"

"Saiki bisa, aku daktuku payung loro dhisik kepeneran iki ana rejeki"

Tanpa ngenteni wangsulan aku mlebu apotik, saperlu tuku obat langsung dakgawa mulih. Simbok katon sare angler, arep nggugah dadi ora tegel. Obat dakselehke ing sisihe simbok, bisa metu saka ngomah bablas neng toko tuku payung loro. Ana rasa lega, dene ora dinyana nemu kabegjan dhobel, sepisan diparingi dhuwit dhokter kaping pindhone bakal nampa rejeki kanthi dadi ojeg payung, Narto gage dakcedhaki.

"Iki aku wis tuku payung"

"Yoh, kepeneran kae ana ibu medhun saka becak sajake arep blanja neng pasar. Cedhakana lan tawanana payung, kepeneran iki lagi grimis, nek gelem, payung siji silihna dene sing siji tokenggo ngetutake"

"Matur nuwun Nar, terus aku matur piye ?"

"Payung bu, ngono wae rak wis ngerti"

Aku manthuk, wiwit dhong karo sing dikarepake mula gage marani ibu sing lagi wae medhun saka becak karo kandha.

"Payung bu, mangga"

"O ya mbak matur nuwun"

Udane saya deres, dadi ibu mau kepeneran banget daksilihi payung. Sawatara ibu iku mlaku aku ngetutake neng mburine nganti tekan toko sing dituju, banjur ngulungke payung karo kandha

"Matur nuwun, ya mbak"

"Sami-sami bu "

"Pira sewane payung ?"

"Mangga sakparingipun"

Ibu mau mesem karo mbukak dhompete, selembar Rp 5.000 lan Rp 2.000 diulungake aku lan daktampa kanthi senenging ati. Dina-dina sabanjure saben bali sekolah, yen meneri mendhung aku lan Narto gage dadi ojeg payung. Kanggoku dhuwit iki mingunani banget, kanggo urip saben dina lan tuku obat kanggo simbok sing kepeksa durung bisa nyambutgawe. Sanajan semangat golek rejeki, nanging dakusahakake sregep sinau amrih ora ketinggalan.

"Ha ra ta, ngalamun ! "

Aku kaget, nalika daktoleh jebul Narto sing wis teka luwih dhisik. Nitik olehe klebus sajake dheweke mentas wae payon, banjur nudingi pener wetan ndalan karo kandha,

"Kae ana bapak-bapak ngadeg neng ngarep pasar, sajake dheweke arep nyabrang dalan marga udan njalari gojag-gajeg".

"O, yoh, dakparanane"

Tanpa ngenteni wangsulane Narto, aku gage nyabrang dalan nyedhaki wong mau karo Kandha

"Ngersakken songsong pak "

"O, yoh, kepeneran, kene aku nyilih"

"Badhe tindak pundi ?"

"Arep neng mobilku, ayo "

"Mangga "

Payung dakulungke, banjur daktutke tumuju mobil sedhan ireng pinggir dalan. Tekan papan sing dituju lawang mobil dibukak karo ngulungi dhuwit limang ewonan selembar. Dhuwit daktampa karo ngaturke panuwun. Alon-alon mobil wiwit mlaku, dadakan, plok ! Dhompet tiba saka ndhuwur mobil, sajake nalika njupuk dhuwit bapak mau lali yen diselehake kap mobil njalari tiba. Gage dhompet dakjupuk, rekaku arep dakbalekke. Nanging mobil kebacut bablas nerak derese udan, aku thingak-thinguk Narto uga ora ana.

Tekan papan sing eyup dhompet dakbukak, pranyata isine dhuwit atusan ewon limang lembar kang ateges setengah juta, sarta kartu nama. Wusana tuwuh peperangan jroning ati, yen gelem ateges oleh rejeki nomplok. Kejaba bisa kanggo tuku obat kanggo simbok lan keperluan sekolah, uga bisa kanggo urip sawatara dina. Nanging pikiran mau dakguwang adoh, kepiye wae iki dudu hakku lan kudu dakbalekke. Kartu nama dakwaca, ateges omahe ora pati adoh.

Kepeneran udane wiwit trenceng, malah srengenge uga wiwit katon ing ndhuwur kana. Gage aku nggoleki daleme bapak mau salaras karo sing ditulis ing kertu nama. Sawise takon kana kene wusana bisa ketemu. Omahe cukup jembar, lan mobil mau isih ana ngarepan. Bapak mau lenggahan sinambi maos majalah, weruh tekaku katon kaget.

"Ana apa mbak ?"

"Menika wau dhompetipun bapak dhawah, kula bengoki bapak mboten mireng lan bablas mila lajeng kula beta mriki"

"Kok ngerti omahku ?"

"Wonten kertu naminipun, mangga pak, dipun prisani isinipun"

Dhompet ditampa dibukak lan dietung banjur nglulus rong lembar diparingke aku.

"Nya, iki minangka atur panuwun"

"Mboten pak, mboten perlu maringi".

"Apa kurang? Daktambahi ya"

"Estu mboten pak, menika sampun jejibahan kula, kepareng kula nyuwun pamit"

Tanpa ngenteni wangsulan aku engal ninggalake omah mau, tanpa maelu yen diprisani. Tekan ngomah gage wisuh lan njujug papane simbok sare.

"Piye ndhuk, kesel ?"

"Mboten mbok, biasa kemawon"

"Oleh pira dina iki olehmu ngojeg payung ?"

"Angsal sewidak ewu, lumayan".

"Ya sukur, suk nek simbok mari kowe ora perlu nyambutgawe ndhuk, cukup simbok wae kowe mligi sekolah".

"Inggih lan kala wau, kula angsal dhopet isinipun arta gangsal atus ewu, kula kondurken ingkang gadhah mbok, amargi wonten alamatipun".

"Ya, kuwi bener, aja oleh dhuwit ora halal".

Thok ! Thok ! Thok

"Kula nuwun"

Keprungu lawang dithothok karo wong uluk salam, gage aku metu lan sanalika bathukku njengkerut gumun, ing ngarepan ibu lan bapak sing dhompete daktemu mau, banjur ana apa ngono pikirku lan gage dakacarani mlebu.

"Mangga tindak mlebet bu, pak"

Karo mesem bapak ibu iku mlebu ngomah lan lungguh, lagi wae arep takon wis kedhisikan ngendikane bapak mau.

"Bapak ibu tindakan pa, kok sepi ?"

"Bapak sampun seda, simbok gerah"

"Oh, maaf terus gerah apa ?"

"Anu asma"

"Emm, kowe isih sekolah"

"Tasih pak, kelas enem"

"Terus nek ngojeg payung ?"

"Sasampunipun wangsul sekolah lan yen sampun ngurusi simbok"

"Aku daksowan simbok ?"

Aku manthuk, banjur dakdherekke mlebu papane simbok sare. Gurawalan simbok arep tangi, nanging dipenggak si ibu amrih tetep sare, kahanan sepi, bapak mau mbukani rembug

"Ndherek nepangaken bu, kula Riyanto lan menika semah kula. Wau keng putra rak mangih dhompet kula ingkang isi arta, lan dipunwangsulaken kula, artanipun wetah".

"Inggih, lare kula wau ugi criyos".

"Ngaten, kula menika rak mboten gadhah anak lan kepengin mupu. Temtu kemawon ingkang jujur sarta estu mbetahken pitulungan ".

"Mboten tindak panti asuhan ?"

"Panti asuhan sampun wonten yayasan ingkang ngreksa lan lare kacekapan sedayanipun".

"Lajeng ?"

"Wongsal-wangsul kula nyobi mancing mawi dhompet isi arta lan ethok-ethok dhawah ing sacelakipun lare, nyatanipun mboten wangsul"

"Inggih"

"Ndilalah keng putra menika jujur, menapa malih bapakipun sampun seda lan ibu saweg gerah, pramila kula lan semah nedya mupu keng putra dados anak kula"

"Emm  "

"Ibu sampun kuwatos, keng putra tetep wonten mriki lan kala-kala ugi wonten griya kula. Pokokipun ngantos sarjana kula tanggel, bu".

Krungu ngendikane sing pungkasan iku aku kaget, gage ndhodhok lan ngambung dhengkule bapak lan ibu karo nangis. Rambutku dielus-elus karo paring panglipur.

"Wiwit saiki kowe ora perlu ngojeg payung, mligi sekolah, bab simbokmu digawa neng rumah sakit, yen wis dhangan bisa dodol sembako mengko dakkulakake lan kae ana kamar ing omahku mengko bisa tokenggo".

Tes !

Dadakan eluh tumetes saka mripat, eluh kamulyan, eluh kabegjan. ***